මුගලන් මහරහතන් වහන්සේ සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේගෙන් අහනව. ‘‘ප‍්‍රිය ආයුෂ්මත් සාරිපුත්ත, උපක්ලේෂ උපක්ලේෂ කියල කියනව. ඇත්තෙන් ම ප‍්‍රිය ආයුෂ්මතුනි මේ උපක්ලේෂ කියන නම යොදන්නේ මොන වගේ දේකට ද?” කියල.

සාරිපුත්ත මහරහතන් වහන්සේ පිළිතුරු දෙනව, ‘‘ප‍්‍රිය ආයුෂ්මතුනි, ඔය උපක්ලේෂ කියන නම යොදන්නේ ළාමක ආශාවන්ට අනුව සිත පවත්වන්න යෑමෙන් හටගන්නා පාපී අකුසල්වලට යි.” කියල. එතකොට උපක්ලේෂ කියන්නෙ මොනවට ද? ළාමක ආශාවන්ට අනුව සිත පවත්වන්න යෑමෙන් හටගන්නා පාපී අකුසල්වලට යි.

කෙනෙක් ඉන්නව, එයා අතින් යම් වරදක් සිද්ධ වෙනව. එයා කල්පනා කරනව ‘‘මගේ අතින් වැරැුද්දක් සිද්ධ වුණා තමයි. හැබැයි අනිත් අය කව්රුත් මේක දැනගත්තෙ නැත්තං හොඳයි” කියල. ළාමක ආශාව කියන්නෙ අන්න එ් වගේ අකුසලයන්ට යිි.

නමුත් එහෙම හිටියට, අනිත් අය එයා අතින් සිද්ධ වෙච්ච වැරැද්ද ගැන දැනගන්නව. ඊට පස්සෙ එයාට කේන්ති යනවා. ‘‘මේ අය මගේ වරද දැනගත්ත නේ ද?” කියල කේන්ති ගන්නව. අමනාප වෙනව. අන්න එ් කේන්තියත්, අමනාපයත් තමයි උපක්ලේෂය වෙන්නෙ.

දැන් මේ වගේ දේවල් අපට සිද්ධ වෙන්න පුළුවන් ද? බැරි ද? සිද්ධ වෙන්න පුළුවන්. අන්න එතකොට, ‘මේවයි උපක්ලේෂ’ කියල දන්නෙ නැත්නම් මොකද වෙන්නෙ? මේව දුරු කර ගන්න බැරුව යනව. මේව උපක්ලේෂ කියල දැනගන්න නම් අපට වඩා වැදගත් වෙන්නෙ මොකක් ද? අපට දහම් දැනුම ඕන. එ් වගේ ම සිහි නුවණින් වාසය කරන්න ඕන. එතකොට මේ වගේ උපක්ලේෂ හට ගන්න කොට අපට තේරෙනව ‘මගේ ළඟ උපක්ලේෂ තියෙනවා’ කියල.

එතකොට එයා එ් උපක්ලේෂයට කැමති වෙන්නෙ නෑ. ඇයි එ් උපක්ලේෂයට එයා කැමති වෙන්නෙ නැත්තෙ? එතකොට පිරිසක් අතරෙ එයාට තිබෙන ප‍්‍රියශීලී බව නැති වෙලා යනව. අමනාපයක්, අහිතවත් බවක් ඇතිවෙන නිසා එයා උපක්ලේෂය පවත්වන්න කැමති වෙන්නෙ නෑ. අන්න එයා කැමතියි උපක්ලේෂ දුරු කර ගන්න.

මේක උපක්ලේෂයක් කියල දන්න කෙනා තමන් තුළ උපක්ලේෂ තියෙනවා කියල දැනගන්න කොට, එයාට එ් උපක්ලේෂය දුරු කර ගන්න ආසාවක් ඉපදෙනව. එ් විදිහට උපක්ලේෂ දුරු කර ගන්න කැමති වෙන කෙනා එ් සඳහා වෑයම් කරනව. වෑයම් කරන කොට වීරිය ඉපදෙනව. අන්න එතකොට උපක්ලේෂය දුරු කර ගන්න පුළුවන්කම ලැබෙනව.

උපක්ලේෂ සිතේ තබාගෙන ජීවිතය ගතකරනතාක් අපට රාග ද්වේෂ මෝහවලින් බැට කකා සසර ගමනේ යන්නට සිදු වෙනවා. උපක්ලේෂ හඳුනාගෙන බැහැර කරන කෙනාට අත්වන ඉරණම මොකක්ද? ඔහු අරමුණු තුළ (රාගය ඇති වන ආකාරයට) සුභ වශයෙන් සිහි කරන්නේ නෑ. සුභ වශයෙන් අරමුණු සිහි කරන්නෙ නැති නිසා, රාගයට ඔහුගේ සිත ගිලගන්න බැරුව යනවා. අන්න එ් තැනැත්තා මරණයට පත් වෙන්නෙ, රාගය නැතුවයි. ද්වේෂය නැතුවයි. මෝහය නැතුවයි. උපක්ලේශ නැතුවයි. කිලිටි සිතක් නැතුවයි.

මේ උපක්ලේෂ මොනවා ද? සිත කිලූටු වෙන එ් උපක්ලේෂ පිළිබඳ වත්ථූපම සූත‍්‍රයේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් පෙන්වා දෙනවා.

‘‘පින්වත් මහණෙනි, මොනවයින් ද සිතක් කිලූටු වෙන්නෙ? තමන් සතු දේ තමා ළඟ ම තබා ගන්නටත්, අනුන් සතු දේ තමන් සතු කර ගන්නටත් ලෝභකම ඇතිවෙනවා. අන්න එ්ක සිතට කිලූටක්. ද්වේෂය ඇතිවෙනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. ක්‍රෝධය ඇතිවෙනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. වෛර බැඳගැනීම ඇතිවෙනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. අනුන්ගේ ගුණවත්කම මතුවෙද්දී එය යටපත් කොට මකලා දානවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. එකට එක කරනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. ඉරිසියාව ඇති වෙනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. තමන්ගෙ දෙයක් තව කෙනෙක් පාවිච්චි කරනවට අකැමති මසුරුකම ඇතිවෙනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. ගුණවතුන් හැටියට පෙනී ඉන්නවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. කපටිකම ඇතිවෙනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. සාධාරණ අදහස්වලට විරුද්ධව, දැඩිව ඉන්නවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. තරගයට වැඩකරනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. අහංකාරකමින් ඉන්නවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. අධික අහංකාරකමින් ඉන්නවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. හිතට අරගෙන ඉදිමිලා ඉන්නවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්. බාහිර කටයුතු පෙරට ගෙන ධර්මයේ හැසිරීම ප‍්‍රමාද කරනවා. අන්න එ්කත් සිතට කිලූටක්.”

මේ කිලූටු ස්වභාවය නිසා ම අපට බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙරෙහි නො සෙල්වෙන පැහැදීමට එන්න බැහැ. අන්න එ් අනතුර අපි හඳුනාගන්න ඕන. බුදුරජාණන් වහන්සේ ගුණ වශයෙන් හඳුනාගන්න කැමති වෙන කෙනා මේ උපක්ලේෂ එ් එ් තැන හඳුනාගෙන බැහැර කළ යුතුයි නේ ද? සිත කිලූටු කරවන එ් අකුසල් හොඳින් ඉගෙනගෙන බැහැර කරමින් ඉන්න කෙනාට එ්වා ප‍්‍රහාණය වෙලා ගියා කියන වැටහීම ඇති වෙනවා. අන්න එ් කෙනාට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කෙරෙහි නො සෙල්වෙන පැහැදීමට පත්වන්නට හැකි බව වත්ථූපම සූත‍්‍රයේ දී භාග්‍යවතුන් වහන්සේ පෙන්වා දෙනවා.

එ් වගේ ම එ් ශ‍්‍රාවකයා ‘සද්ධර්මය’ කියන්නේ මොකක් ද කියලත් අවබෝධයෙන් ම හඳුනාගෙන සද්ධර්මය ගැනත් නො සෙල්වෙන පැහැදීමකින් යුක්ත වෙනවා. එ් වගේ ම එ් ශ‍්‍රාවක සංඝරත්නය කියන්නෙ කවුද කියලත් අවබෝධයෙන් ම හඳුනා ගෙන ‘ශ‍්‍රාවක සංඝරත්නය’ ගැනත් නො සෙල්වෙන පැහැදීමකින් යුක්ත වෙනවා.

අන්න එ් කෙනාට ලැබෙන ලාභය තමයි, ‘‘අනේ ! මාත් බුදු සමිඳාණන් කෙරෙහි නො සෙල්වෙන ප‍්‍රසාදයකින් යුක්ත කෙනෙක් නේ ද?” කියල මහත් සතුටට පත් වෙන්න පුළුවන්. ”අනේ ! මාත් ශ‍්‍රී සද්ධර්මය කෙරෙහි නො සෙල්වෙන ප‍්‍රසාදයකින් යුක්තයි නෙව ද?” කියල මහත් සතුටට පත් වෙන්න පුළුවන්. ‘‘අනේ! මාත් ශ‍්‍රාවක සඟරුවන කෙරෙහි නො සෙල්වෙන ප‍්‍රසාදයකින් යුක්තයි නෙව ද?” කියල මහත් සතුටට පත් වෙන්න පුළුවන්. ‘‘අනේ! මගේ හිතෙත් කිලූටු තිබුණා. එ්ත් දැන් එ් කිලූටු ඔක්කොම සිතෙන් බැහැර වුණා. වමනෙ ගියා වගේ වුණා. නැති වෙලා ගියා, දුරු වෙලා ගියා නෙව ද…” කියල මහත් සතුටට පත් වෙන්න පුළුවන්. එ් ශ‍්‍රද්ධා ලාභය ලැබූ කෙනාට මුළු බුද්ධ ශාසනයේ ම උපකාරය, පිහිට පිළිසරණ ලබන්නට යම් කලෙක හැකි වෙනවා. එ් නිසා අචලප‍්‍රසාදයකින් යුතුව ශ‍්‍රද්ධාවට පැමිණිමට මේ උපක්ලේෂ ම යි බැහැර කළ යුත්තේ. අපි සියලූ දෙනා ම ‘‘මම නම් මේ උපක්ලේෂ බැහැර කරගෙන තිසරණය කෙරේ අචලප‍්‍රසාදයට ම පත් වෙනවා” කියල මේ ධර්මයේ ම හික්මීම යි යහපත් වන්නේ.

මහාමේඝ 2015 පොසොන් කලාපය
WWW.MAHAMEGHA.LK

මහමෙව්නාව භාවනා අසපුවාසී
ස්වාමීන් වහන්සේනමක් විසින් සම්පාදිතයි.