පින්වත් යොවුන් දූ දරුවනේ,

හිත ශක්තිමත් කරගන්නේ කොහොමද?’ කියන ප්‍රශ්නෙ අපි කාටත් වැදගත්. මොකද ඇඟපත කොච්චර ශක්තිමත්ව තිබ්බත්, හිත ශක්තිමත් නැත්නම් ජීවිතේ ඉක්මනින්ම බිඳ වැටෙනවා. OCD, overthinking, stress වගේ මානසික අසමතුලිතතාවයන් බලවත් වෙනවා. ඒ නිසා ශක්තිමත් හිතක් තිබීම අපි කාටත් අවශ්‍යයම කරුණක්. ශක්තිමත් හිතක් හදාගන්න ඕන වුණත් අපි කොහොමද ශක්තිමත් හිතක් හදාගන්නේ?

අන්න ඒ පැනයට පිළිතුරක් තමයි අද මේ වටිනා ලිපියෙන් කියාදෙන්නේ. ඉතින් වෙනදා වගේම සෙනෙහසින් සිහිපත් කරනවා. මේ ලිපියේ අවසානය තෙක් හොඳ අවානයෙන් කියවන්න. ඔබටත් ශක්තිමත් හිතක් හදාගන්න හැටි තේරුම් ගන්න හැකි වේවි!

තමන්ට තමන්මයි!

ඔව්! පළමුවෙන්ම අපි තේරුම්ගත යුතුම දේ තමයි තමන්ට තමන්මයි කියන දේ. තමන්ගේ අතේපයේ වැඩක් නම් අනුන් ලවා කරවගන්න පුලුවන්. නමුත් හිත සම්බන්ධයෙන් නම් අපි වෙනුවෙන් කිසිම දෙයක් අනුන්ට කරලා දෙන්න බෑ. ඒක කරගත යුත්තේ තමන් විසින්මයි. බුදුරජුන් ඒ ගැන ධම්මපදයේ චිත්ත වර්ගයේදී මෙසේ වදාළා.

න තං මාතා පිතා කයිරා – අඤ්ඤේ වා පි ච ඤාතකා
සම්මාපණිහිතං චිත්තං සෙය්‍යසෝ නං තතෝ කරේ

“මේ වැඩේ තමන්ගේ අම්මා විසින් කරලා දෙන්නෙත් නෑ. තාත්තා විසින් කරලා දෙන්නෙත් නෑ. වෙන ඤාතියෙක් කරලා දෙන්නෙත් නෑ. ඒ වැඩේ තමයි යහපත් කොට ධර්මය තුළ හිත පිහිටුවාගන්න එක. ඒ හේතුවෙන්මයි ඔහු උතුම් කෙනෙක් බවට පත්වෙන්නේ.”

ශක්තිමත් හිතක් කියන්නේ මොකක්ද?

අපි මුලින්ම දැනගෙන ඉන්න ඕන නේද ‘ශක්තිමත් හිතක් කියන්නේ මොකක්ද?’ කියලා. අපි හදාගන්න සූදානම් වෙන්නේ මොන වගේ ශක්තිමත් හිතක්ද කියලා අපිට කල් ඇතුවම යම් වැටහීමක් තියෙන්න ඕන. මම මේ වගේ ශක්තිමත් හිතක් තමයි හදාගන්නේ කියලා.

මුළුමනින්ම ශක්තිමත් සිතක් ඇතිව වැඩහුන් අපගේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ශක්තිමත් හිතක ස්වභාවය මෙසේ දේශනා කළා. “(සේලෝ යථා ඒකඝනෝ, වාතේන න සමීරති) තනි කළුගල් පර්වතයක්, කොයිතරම් තදින් හුළං හැමුවත් සෙලවෙන්නේ නෑ. (ඒවං නින්දා පසංසාසු න සමිඤ්ජන්ති පණ්ඩිතා) නුවණැති සත්පුරුෂයොත් අන්න ඒ වගේ තමයි. නින්දා ප්‍රශංසා වලට සෙලවෙන්නෙ නෑ.”

මේ තමයි ශක්තිමත් හිතක ස්වභාවය. හිත ශක්තිමත් නම් අකම්පිතයි. ජීවිතේ ගත කරද්දී කම්පා වෙන්න හේතු වෙන දේවල් ඕනතරම් අපිට මුණ ගැහෙනවා. හිත ශක්තිමත් නොවුණොත් වෙන්නේ ඒ හැම තැනකදීම කම්පා වෙවී, කඩා වැටි වැටී ඉන්න වෙන එකයි.

ලෝකෙක හැටි..!

ජීවිතේ ගත කරද්දී අපි ගොඩාක් දෙනෙක් කල් ඇතුවම සූදානම් වෙලා ඉන්නේ ‘කරදර අඩු ජීවිතයක් තියෙයි, හැමෝම විශ්වාසවන්තව කටයුතු කරයි, මං අත ගහන හැම වැඩක්ම සාර්ථක වෙයි, මට කවුරුත් අවමන් කරන්නෙ නැති වෙයි’ වගේ දේවල් වලට. නමුත් ජීවිතේ ඇත්ත ස්වභාවය ඒක නෙවෙයි.

මේ ලෝකයේ ජීවත් වෙද්දී ලාභත් උපදිනවා. අලාභත් උපදිනවා. ප්‍රශංසාත් ලැබෙනවා. නින්දාත් එනවා. යසසත් ලැබෙනවා. අයසත් ලැබෙනවා. පිළිගැනීමුත් එනවා. ප්‍රතික්ෂේප වීම්, කොන් වීම් ආදියත් එනවා. ඔය විදිහට සැප දුක එක්ක දෝලනය වෙවී යන්න වෙන ජීවිතයක් තමයි ඇත්තටම තියෙන්නේ. නමුත් අපේ හිත් වලින් අපි පෙර සූදානමක් ඇතිව ඉන්නේ සැපය, සුවය, සැනසුම විඳින්ට විතරයි. එහෙම අදහස්වල ඉද්දී දුක, දොම්නස, සන්තාප, තැවුල් සහගත දේ සිදුවෙනවා. එතකොට සැප පතාගෙන හිටපු හිත කම්පා වෙලා, කැළඹිලා යනවා.

ඒ නිසා වඩාත්ම බුද්ධිමත් දේ තමයි අපි ජීවිත යථාර්ථයට පෙර සූදානමකින් ඉන්න ඕන. “මගේ ජීවිතේට ලාභ විතරක් නෙවෙයි එන්නෙ. අලාභ, පාඩු ආදියත් වෙන්න පුලුවන්. ප්‍රශංසා ගුණකථා විතරක් නෙවෙයි, නින්දා, අවමාන, නොකළ වරදට පවා දොස් අහන්න වීම් එන්නත් පුලුවන්. පිරිසේ ආදරය, සෙනෙහස, හිතවත් බව විතරක් නෙවෙයි ලැබෙන්නේ, විශ්වාස කඩකිරීම්, කොන්වීම්, හැරයාම් ආදියත් මට වෙන්න පුලුවන්. සැප විතරක් නෙවෙයි, දුකත් මේ ජීවිතේට උරුමයි” කියලා මේ වගේ පෙර සූදානමකින් අපි ඉන්නවා නම් ඒක හිත ශක්තිමත්ව පවත්වාගන්න ලොකු උදව්වක්.

ඒ නිසා බොළඳ නොවී ඇත්ත කල්පනා කරන්න පටන් ගන්න ‘මේ තමයි ලෝකෙක හැටි!’ කියලා.

මේ වැඩේ තේරුම මොකක්ද?

ජීවිත වලට කරදර කම්කටොළු එද්දී ගොඩක් දෙනෙක් වැටෙන්නෙම බොළඳකමටනෙ. ඔයාල වුණත් ප්‍රශ්න ආපු වෙලාවට මහ බොළඳ වැඩ කරලා ඇති. සමහරු ප්‍රශ්න ඉදිරියේ හඬ හඬා තැවුලෙන් ඉන්නවා. අනිත් අයට තමන්ගේ දුක කිය කියා යනවා. මේ හිතේ දුක නැතිවේවා කියලා පත පතා ඉන්නවා. ෆේස්බුක් ආදියේ තමන්ගේ වේදනාව ගැන එක එක පෝස්ට්ස් දානවා. ඔය වගේ බොළඳ වැඩ තමයි ගොඩක් දෙනෙක් සාමාන්‍ය ප්‍රශ්නයක් ආවත් කරන්නේ.

ප්‍රශ්න දරාගන්න බැරිව ඇතැම්මු හිතලා හිතලාම මානසික ලෙඩ්ඩු බවට පත්වෙනවා. ඇතැම්මු මත්ද්‍රව්‍ය භාවිතේට පෙළඹෙනවා. ඇතැම් අය තමන්ටම වෛර කරගෙන තමන්වම විනාශ කරගන්නවා. සිය දිවි නසා ගන්නවා. මේ ඔක්කොම බොළඳකම්.

ඇයි මේ දේවල් වලට බොළඳකම් කියන්නේ? ඒ කිසිවකින්ම ප්‍රශ්නයකට විසඳුමක් ලැබෙන්නේ නෑ. ඇඬීමෙන් ප්‍රශ්න විසඳෙනවා නම් ඇඬුවට කමක් නෑ. තැවීමෙන් ප්‍රශ්න විසඳෙනවා නම් තැවුනාට කමක් නෑ. ෆේස්බුක් පෝස්ට්ස් දැමීමෙන් ප්‍රශ්න විසඳෙනවා නම් ෆේස්බුක් පෝස්ට් දැම්මාට කමක් නෑ. මේ වර්තමාන සමාජේ අපිට බොළඳ වෙන්න පරිසරේ ඉස්සරටත් වඩා වැඩි වෙලා.

ඒ නිසා ප්‍රශ්න ඉදිරියේ විතරක් නෙවෙයි. තමන්ගේ මුළු ජීවිතේම ඔබ කරන කියන හිතන දේවල් ගැන හොඳ නුවණින් කල්පනා කරලා බලන්න ‘මේ වැඩේ තේරුම මොකක්ද? මං මේ කරන දේ අර්ථවත් දෙයක්ද? මේ කටයුත්තෙන් මට යහපතක් වෙයිද?’ ඔය විදිහට කල්පනා කරලා කටයුතු කළොත් අපිට බොළඳ වෙන්න තියෙන අවස්ථාව නැති වෙලා යනවා.

අලබ්භනීය ඨාන නම් වූ සූත්‍ර දේශනාවේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙසේ දේශනා කළා. “(න සෝචනාය න පරිදේවනාය අත්ථෝ අලබ්භෝ අපි අප්පකෝපි) ශෝක කිරීමෙන්, හඬා වැළපීමෙන් ස්වල්ප වූ හෝ යහපතක් නොලැබෙන්නේ ය. (සෝචන්තමේනං දුඛිතං විදිත්වා පච්චත්ථිකා අත්තමනා භවන්ති) ශෝක කරන්නා වූ දුක්ඛිත වූ පුද්ගලයා දැක සතුරෝ සංතෝෂයට පත්වෙති. (යතෝ ච ඛෝ පණ්ඩිතෝ ආපදාසු න වේධති අත්තවිනිච්ඡයඤ්ඤූ) යම් කලක අර්ථ විනිශ්චයෙහි දක්ෂ වූ නුවණැති ආර්ය ශ්‍රාවකයා උපද්‍රවයන් මැද නොවැටී සිටියි. (පච්චත්ථිකාස්ස දුඛිතා භවන්ති දිස්වා මුඛං අවිකාරං පුරාණං) ඔහුගේ සතුරෝ නොවෙනස් වූ පැරණි මුහුණ ම දැක දුකට පත්වෙති.”

බලන්න මේ සම්බුදු වදන් මොනතරම් නම් අකාලිකයිද කියලා. ඒ දේශනාවේදී බුදුරජුන් ආපදා කරදර ඉදිරියේ කටයුතු කළ යුතු ආකාරේ ගැන අවසාන වශයෙන් මෙසේ වදාළා “(යථා යථා යත්ථ ලභේථ අත්ථං තථා තථා තත්ථ පරක්කමෙය්‍ය) යම් යම් අයුරකින් යම් ආපදාවක දී යහපත ලැබෙයි නම් ඒ ඒ අයුරින් එහිලා කටයුතු කිරීමට වීර්යය කරන්නේ ය.” කියලා.

ඔබව වටින්න ඕන ඔබටමයි!

හොඳට තේරුම් ගන්න ඒක! ඔබව වටින්න ඕන ඔබටමයි. ඔබ ඔබට වටිනාකමක් දෙන්නේ නැත්නම්, මේ ලෝකෙ කිසිකෙනෙක් ඔබට වටිනාකමක් දෙන්න සූදානම් නෑ. ඒ නිසා මොන විදිහේ ප්‍රශ්න කම්කටොළු ජීවිතේට ආවත් ඔබේ වටිනාකම බාල්දු කරගන්න එපා! ‘ප්‍රශ්න හමුවේ කඩාවැටුණොත් විනාශ වෙන්නේ මගේ ජීවිතේනෙ. මාව ප්‍රතික්ෂේප කරපු කෙනෙක් මත්තේම නැහෙන්ට ගියොත් වැනසෙන්නේ මගේ ජීවිතේනෙ. මාව රිදවන මිනිස්සුන්ට අනුව මාත් රිදවාගත් හිතකින් වාසය කළොත් වෙහෙසකර වෙන්නේ මගේ ජීවිතේනෙ’ කියලා හොඳ නුවණකින් කල්පනා කරලා කටයුතු කරන්න.

ඉතින් මේ කරුණු ටික ප්‍රමාණවත් ඔබටත් ශක්තිමත් හිතක් ඇති කරගන්න. ජීවිතේ කියන්නේ බිඳවැටීම්, හැල හැප්පීම් සහිත එකක් බව කල් ඇතුවම කල්පනා කරලා ඒ දේවල් වලට මුහුණ දීමට පෙර සූදානමක් ඇතිව ඉන්න. මොනතරම් කම්කටොළු ආවත් තේරුමක් නැති දෙයක් නම් මම කරන්නේ නෑ කියන අදහස තදින් හිතට දාගෙන ඉන්න. මාව වටින්න ඕන මටයි! මට ආදරේ කළ යුත්තේ මා විසින්මයි! කියන නුවණ ඇති කරගන්න. ඔබට ශක්තිමත් සිතකින් ජීවිතේට මුහුණ දෙන්න වාසනාව ලැබේවා!

අහන්න!
ජීවිතේට එන ප්‍රශ්න ප්‍රමාණයට වඩා
ප්‍රශ්නයේ ප්‍රමාණයට වඩා
ගොඩාක් වැදගත්
ප්‍රශ්නයක් ඉදිරියේ ඔබ
කඩා වැටෙනවාද නැඟී හිටිනවාද කියන එක.
ප්‍රශ්න ඉදිරියේ කඩා වැටෙනවා නම්
ප්‍රශ්න ගොඩාක් එන්න ඕන නෑ.
එක ප්‍රශ්නෙකට පුලුවන්
ඔබව නැත්තටම නැති කරලා දාන්න.
ඒත් ඔබ නම්…,
ප්‍රශ්න ඉදිරියේ කඩා වැටෙන්න එපා!
ප්‍රශ්න ඉදිරියේ අප්‍රමාදීව නැඟී සිටින්න.
ප්‍රශ්න වලට සවිමත්ව මුහුණ දිය හැකි
ශක්තිමත් හිතක් හදාගන්න.
එතකොට එන ප්‍රශ්නයක් ප්‍රශ්නයක් ගානේ
ඔබ ගොඩාක් ශක්තිමත් කෙනෙක් වේවි!

මහමෙව්නාව භාවනා අසපුවාසී ස්වාමීන් වහන්සේ නමක් විසිනි.